เล่าความหลังสยามรัฐ/ทองแถม นาถจำนง: นักหนังสือพิมพ์ชื่อคึกฤทธิ์
(10)
สุกัญญา สุดบรรทัด
เขามากับสายน้ำและลมฝน
ออกจะเป็นกำเนิดที่แปลกประหลาดเอาการอยู่
พลโท พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าคำรบ พระเจ้าหลานเธอในพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย คือท่านผู้เป็นพระบิดา ในโอกาสที่ต้องทรงย้ายตำแหน่งราชการจากมณฑลนครสวรรค์ ไปรับตำแหน่งใหม่ที่มณฑลพิษณุโลกได้ทรงพาหม่อมแดง ซึ่งกำลังตั้งครรภ์แก่เดินทางไปด้วยโดยทางเรือ
ระหว่างจอดอยู่กลางแม่น้ำเจ้าพระยาฝั่งบ้านน้ำชีร้าย ต.บางปูน อ.อินทร์บุรี จ.สิงห์บุรี ณ วันพฤหัสบดีที่ 20 เมษายน 2454 เวลา 7.20 น. เด็กชายน้อยผู้หนึ่งก็ได้ถือกำเนิด
ม.ร.ว. เสนีย์ ปราโมช ผู้พี่ชายได้เล่าถึงเหตุการณ์ตอนนี้ว่า
วันที่คุณคึกฤทธิ์เกิดนั้น เราอยู่ในน้ำ พ่อท่านเป็นทหารต้องเดินทางโดยเรือถ่อ เรือจูง ขึ้นๆ ล่องๆ อยู่เสมอ วันนั้นเมื่อเรือเทียบฝั่ง เพื่อพักค้างคืนที่บางปะอิน ข้าพเจ้าสองคนกับน้อง คือ ม.ร.ว. ถ้วนเท่านึก อายุราวหกขวบห้าขวบเข้าป่ากับครูปลั่งเก็บเม็ดมะกล่ำตาหนู ไปได้สักหน่อย ฝนตั้งเค้าดำทั่วทุกทิศ พายุพัดแรง ครูบอกว่ากลับเรือกันเถิด สงสัยว่าน้องจะเกิด กลับไปถึงเรือ วัดที่ฟากตรงกันข้ามมีงานอะไรไม่ทราบ เสียงกลองปี่ระนาดกำลังประโคนแข่งกับเสียงพายุและฝน เรือแม่ปะในขบวนถูกพายุซัดขึ้นไปบนฝั่ง แล้วน้องก็เกิดจริงๆ เป็นผู้ชาย หูกาง หัวโต เกิดมาแล้วก็ขึ้นรถไฟต่อไปพิษณุโลก
สมเด็จพระบรมราชินาถ พันปีหลวง เสด็จพระราชดำเนินไปที่กองทหารพิษณุโลก พ่อนำคุณคึกฤทธิ์ทูลเกล้าถวายตัว เด็กกำลังดิ้นยืดแขนยืดขาไปชกเอาสมเด็จเข้า จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าพระราชทานชื่อว่า คึกฤทธิ์ คล้องกับชื่อ ม.ร.ว. ถ้วนเท่านึก ซึ่งในหลวงรัชกาลที่หกพระราชทานไว้ก่อน
นั่นคือเรื่องกำเนิดของคึกฤทธิ์ ที่ฟังแล้วราวกับเป็นเรื่องในวรรณคดี เป็นเรืองที่แปลกและผูกพันกับเจ้าฟ้ามหากษัตริย์ ซึ่งเมื่อมีการอ้างถึงแล้ว ทำให้เข้าใจเป็นอื่นไปได้ยาก นอกจากว่าคึกฤทธิ์น่าจะได้รับพระราชทานพระเมตตาเช่นนั้นจริงอย่างไม่ต้องสงสัย คึกฤทธิ์เองก็ได้เคยตอบปัญหาผู้อ่านที่เขียนมาถามเรื่องใครตั้งชื่อให้ด้วยความภาคภูมิใจ
ผู้อ่านที่ใช้นามว่า “ชาวสวนพลู” ได้คอลัมน์ “ปัญหาประจำวัน” ในสยามรัฐ
ผมสงสัยในกมลเป็นพ้นนัก
หม่อมที่รักโปรดแจงแถลงไข
ชื่อคึกฤทธิ์คิดดูหรูกระไร
ท่านผู้ใดช่างฉลาดประสาทนาม
เหตุดังฤาชื่อตั้งให้ดังนี้
หวังให้มีฤทธิไกรในสยาม
หรือเกิดมาหม่อมก็ฮึกคึกทุกยาม
ขอทราบความหมายด้วยช่วยตอบเอย
คึกฤทธิ์เองก็ยอมรับว่า ชื่อของเขานั้นฟังดู “ผิดมนุษย์” และเล่าถึงที่มาอย่างขันๆ ตามวิธีของเขาว่า
ผมก็นึกฉงนให้จนจิต
ชื่อคึกฤทธิ์ผิดมนุษย์สุดแก้ไข
ท่านไม่ใช้กลับตั้งชื่ออย่างนี้
เหตุที่ตั้งได้ฟังคนเขาว่า
เรื่องเพราะอาละวาดร้องก้องอึงมี่
เปนฝ่ายค้านมาแต่แรกแปลกสิ้นดี
พระพันปีประทานนามตามฤทธิ์เอย
ปี พ.ศ. 2493 คำว่า “เป็น” ยังสะกดว่า “เปน”
